NFT Tam Bir Saçmalık - Luke Savage
Kimi zaman zaferi, trajediyi veya felaketi yakalayan tek bir görüntü veya dizi bölümü anın ruhunu düz yazıdan daha iyi özetler. Amerika tarihindeki en ikonik kareler düşünüldüğünde birkaç aday akla geliyor. Iwo Jima’da bayrağın dikilişi; suikastçinin kurşunu gelmeden saniyeler önce rahat John F. Kennedy’nin gülümseyişi; Ay’ın yüzeyinde Tanrı ile Komünyon’dan sonra Neil Armstrong’un Apollo 11 kokpitinde gözyaşlarına boğuluşu. Gerçi asla aynı meşhurluğu yakalamasa da ahmak dönemimizi bu hafta The Tonight Show Starring Jimmy Fallon’ın Paris Hilton’ın konuk olduğu son derece tuhaf kısmı kadar çağrıştıran veya simgeleyen başka bir şey düşünmek güçtür.
Program türünün özelliği olarak, Hilton ile Fallon arasındaki konuşmaların çoğu klasik geç saatler (late night) hilesidir. Uyurken veya iki saatte Netflix’i üçüncü kez kapattıktan sonra bir gözünüzle tembel tembel yakaladığınız akılsız, zararsız laklak etme türüdür. Fallon, Hilton’a NFT hobisi (Bu arada benliğin postmodern metalaşmasının öncülerinden Hilton, Forbes’ın NFT İlk 50 listesinde 7. sıradadır.) hakkında soru sormasından ardından her şey birdenbire acayip bir hal aldı. İkisi de özensiz okunan ünlü reklamı ile olası düşman videosu arası bir yerde yalnızca yazılı bilgilendirici reklam (infomercial) olarak tanımlanabilecek şeyi yaptı.
Belli belirsiz distopik mad libs** gibi “Paris Hilton Bored Ape Yacht Clup NFT***” şimdiden sembolik olarak 2022’e kadar uzanmak üzere. Hilton ve Fallon’ın kanalize ettiği gülünç konuşma -kendiniz klibi izleyin ve ev sahibinin işaretleri ekranın hemen dışında pankart tutan maskeli silahlı adamdan aldığını hayal etmenin ne kadar kolay olduğunu göreceksiniz .- bir süre sonra bütünüyle tuhaf yeni bir âleme geçer. Kısa bir örnek:
FALLON : [Şova son katıldığından bu yana] Forbes seni NFT uzamının en etkili ilk 50 kişisinden biri olarak seçti. Tebrikler.
HİLTON : Teşekkür ederim. Çok gururluyum. Bu topluluğun bir parçası, bir sesi olmayı, kendi platformumu paylaşmayı ve duyurmayı seviyorum. Çünkü bence bunun bir parçası olmak öyle inanılmaz bir şey ki.
FALLON : Evet, artık ben de oradayım.
HİLTON : Biliyorum, duydum. Sana [NFT uzamını] öğrettiğim için çok mutluyum.
FALLON : Neler olup bittiğini sen öğrettin, evet. Sonrasında da bir maymun [avatar] aldım.
HİLTON : Artık benim de bir maymunun var. Şovda seni Beeple**** ile gördüm. Senin MoonPay’e***** girdiğini söyledi. Ben de seni taklit ettim, gittim aynı şeyi yaptım.
Dahası, Hilton’ın blok zinciri (blockchain) çağına özgü Oprah stili [Oprah Winfrey] çekilişi duyurmadan önce ikisi de kendi maymun JPEG’lerini göstererek seyircilere son NFT’lerini hediye ediyorlar ve şovun kesildiği anı “ikonik” ilan ediyorlardı.
Değişimi Mümkün Olmayan (Non-Fungible) Saçmalık
2021’in bir noktasından itibaren Değişimi Mümkün Olmayan Dijital Varlık – ulusu süpüren en moda kripto para komşusu çılgınlık – birden bire her yerdeydi. Sanki bazı bilinmeyen simya süreciyle insanlar bir şekilde tamamen sıradan kolaj sanatı (clip art) görüntülerinin ticaretini yaparak kâra dönüştürüyorlar ötekiler ise görüntülerin dijital sertifikalarına sahip olmak için anlaşılması güç biçimde fazla paralar bayılıyorlardı.
Ünlüler ve sosyal medya etkileyici kişileri de (influencer) konu hakkında konuşmaya devam etti. Serena Williams ve Logan Paul’den Matt Damon ve William Shatner’ kadar, NFT çılgınlığı hızla nesilleri aştı ve eklektik zengin ve meşhur kafilesinin peşinden sürükledi. (Bu arada, Jimmy Fallon, Twitter profilini süsleyen Bored Ape NFT’ye 200.000 dolardan fazla para harcadı). Paris Hilton’ın Fallon kısmında adından sıkça bahsettiği Beeple bir NFT açık artırmasında 3,5 milyon dolardan fazla para kazandı. Ape NFT’ler dijital soygunlarda çalındı. B listesi [daha az bahsedilen, koşulan şöhretler listesi] reality şov yıldızı osuruğundan para kazanmak için çoktan harekete geçmişti bile. (NFT sloganıyla beraber geldi. “İlk üretken Osuruk Kavanozu NFT (Fart Jar NFT) koleksiyonuyla tarihin bir parçası ol - Kokuyu hayal et!”)
Övülen bu Pokemon kart ponzi sistemine****** henüz girmemiş iseniz her şey biraz kafa karıştırıcıdır ve onların gerçekten ne anlama geldiğini merak edebilirsiniz. Özünde, NFT size dijital nesne üzerinde bir tür (görüntüler, şarkılar, tweetler ve sanal her şey NFT’ye dönüşebilir.) münhasır sahiplik verir.
Dijital kullanım hakları ve blok zincirinde depolamaya rağmen her durumda özgün sanat eseri almaya benzeyebilir biraz. Ancak esasında bir poster veya tablo gibi elinizde tutamazsınız. NFT piyasası bir çeşit Vahşi Batı’daki mülkiyet hakkı olduğundan yazarın bilgisi ve rızası olmadan dijital varlıklara [jeton] (token) dönüştürülebilir. Daha inanılmaz olan, özgün medya nesnesinin neredeyse herkesin çevrim içi erişimine açık kalmaya devam etmesidir. Bu da aslında münhasırlık öncülünü tartışmalı hale getirir. (Soyut “övünme hakkı” haricinde)
NFT tek kelimeyle saçmalıktır. Tıpkı Amerika’daki çoğu saçmalık biçimleri gibi -WeWork******* ile Fyre Festivali’ni******** veya çok sayıda risk sermayesine dayanan dolandırıcılıkları düşünün- sahte popülist toplum dili hatta daha da sahte yenilik (inovasyon) söylemiyle paketlenmişti.
Kripto paraya (cryptocurrecy) benzer biçimde gerçek değerlerine dair dava açmak zordur. Ve Sersem Silikon Vadisi girişimleri (start-up) ile çok katlı pazarlama dolandırıcılığı gibi mutlu azınlığın toplumsal faydası olmayan bir şeyden para kazanabileceği spekülatif yatırımlar olarak anlaşılır. Gerçekte çoğunluğu çöp kadar kullanışlıdır. Vulture’dan Rebecca Alter’in söylediği gibi çoğu NFT “Mp3 indirmek için sizi ölü bir bağlantıya yönlendiren kola şişesi kapağındaki QR kodu kadar değerlidir.”
Herhangi bir şekilde değer (value) –bunu söylemek için kâfidir- sahiden önemli değildir.
Çöküş ve Sınırsız Metalaştırma
NFT patlaması –yeterince münasip- özellikle grotesk kolektif sıkıntı ve artan eşitsizlik dönemiyle eş zamanlıdır. Birçok işçi ve orta sınıf Amerikalı için Covid zamanları, hem toplum sağlığını tehdit etmesi hem de tarihi ekonomik bozulmaya yol açması nedeniyle olağanüstü zor olmasına karşın şirket efendileri ve lümpen burjuva için bolluk bereket ülkesiydi.
Son yıllarda yaşanan olaylar; Amerikan toplumunun temellerini yeniden tasavvur etmek, ekonomiyi trençkot içinde üst üste oturan bir avuç yüksek riskli yatırım fonları (hedge funds) ve teknoloji monopollerinden çok daha başka bir şeye dönüştürmek için muhtemelen on yıllardaki en iyi fırsatı yaratmıştı. Ancak ülkenin iki partili iktidar sınıfı, olağanüstü az vergilendirilmiş ultra zengini, paralarından ve seçkin statülerinin yeni totemlerinden kâr elde eden yeni yollar bulmaya yönlendirirken kitlesel ölümü yetersiz ve geçici sosyal korumalarla karşılamayı seçti.
Çöküş ve giderek artan post-demokratik uzlaşmanın en son belirtisi ve yağmacı rant arayışı ile sınırsız metalaştırmadan daha fazlasına dayanan NFT’den başka bu yörüngeyi daha iyi simgeleyen bir şey yoktur. New Republic’ten Jacob Silverman geçen yıl şunları söyledi:
NFT ve değeri külliyen yanıltıcı olmasına karşın her şeyin paraya çevrilebildiği bir dünya görüşünü yansıtır. Mülk ve hisse senetleri gibi geleneksel yatırımları tüketen –aynı zamanda özel sağlık danışmanı veya Covid-19 aşısına erişim imtiyazı gibi butik hizmetler- ülkenin avare seçkinleri finansal ayak izlerini şimdilerde istedikleri şeyleri kapsayacak şekilde genişletmeye çalışıyorlar… Jetonlaşmaya (token) uygun olması, parçalara ayrılması ve korkusuz günlük işlemcilerin alıp sattığı tahvillere dönüştürülebilmesiyle birlikte her şeyin finanslaşmasıdır.
Gerçekte –bir zamanlar fiilen bir şeyler geliştiren üretim üssü ile birlikte- piyasayı yücelten, en zayıf toplumsal sözleşme veya kamu yararı nosyonlarını yok eden bir ekonomi politiğin, yeni ve daha yaygın bir post-materyalist metalaştırmanın zeminini hazırlar.
İkinci yaldızlı çağımızın bu son cisimleşmesinde; dijital paraya (ether) dayanan spekülatif balonlar yapay yenilik biçiminin eklenmesine, gerçek türlerin dağıtımını yapısal olarak yapamayan aşırı kapitalize ekonominin ilerlemesine yardımcı olacaktır. Bu nedenle dijital emtia olarak NFT, kapitalizmin süre giden düşüşünün, saf özsüz-görüntüye (simulacrum) geçişin ve en büyük faydalanıcıların üretim faaliyetine benzeyen her şeyden giderek uzaklaştığının işareti durumundadır.
Diğer yandan uygarlık metaforu olarak belki de o kadar berbat, haksız politik düzenin ve enikonu tükenmiş kültürün kusursuz bir simgesi ki gecenin geç saatlerindeki televizyon programlarına katlanan zengin insanlar bile bunu herhangi bir inançla yapmak için mücadele etmektedir.
* Ether; Açık kaynak kodlu blok zinciri (blockchain) Ethereum’un kripto para birimi olan Ether anestezi olarak da kullanılan bir maddedir. Yazarın uyuşturucu özelliğe sahip madde ile kripto para birimi arasında söz oyunu yaparak dijital para biriminin ve de zamanın ruhunu uçucu, uyuşturucu bir niteliğine gönderme yapmış olması muhtemeldir.
** Mat lib; boş bırakılan alanlar için verilen kelimelerinin uygun olanlarını kullanarak hikaye yaratma oyunu
*** Bored Ape Yacht Club (Sıkılmış Maymun Yat Kulübü) ; NFT tabanlı avatar üretip satan platform
**** Beeple; dijital sanatçı Mike Winkelman’ın takma adı
***** MoonPay; Kripto para alım satım platformu
****** Ponzi sistemi; yatırımcılara kendi paralarından geri dönen ile ya da sonraki yatırımcılardan gelen parlarlar ödemenin yapıldığı bir dolandırıcılık yöntemi
******* WeWork; ofis kiralama şirketi
******** Fyre Festivali; ünlülerin de katılacağı söylenen ancak fiyasko ile sonuçlanan müzik festivali
* Metin, Jacobin'ın 26 Ocak 2022 tarihli yayınından alınarak çevrildi.
Özgün metni okumak için:
https://www.jacobinmag.com/2022/01/nfts-fallon-paris-hilton-bored-ape-digital-imagery-commodification?mc_cid=83a022b2c7&mc_eid=30473b1bdc
Yorumlar
Yorum Gönder