George Orwell’in Listesi - Timothy Naftali

 1947 yılında “İki yüz yıl önce mutlu bir kilise papazı olabilirdim” diye yazdı George Orwell. Fakat bunun yerine kendi deyimiyle “çalkantılı, devrimci bir çağda” siyasetin içinde bir hayat yaşadı. Geçen ay günlüğünden alıntılar yayımlandığında Orwell’in ne kadar siyasetin içinde olduğu İngilizlere hatırlatıldı. Her ne kadar Orwell’in solcu dostlarıyla ihtilafı meşhursa da, Big Brother’ın yaratıcısının 1940’ların sonunda İngiliz hükümetini bilgilendirdiğine dair yeni kanıtlarda bazı sürprizler vardı.

Okunaksız karalamalarında -karakteristik ekşiliğiyle- politik yansızlığını kaybederek Sovyetler Birliği’ne oldukça hayran olduğunu düşündüğü seçkin kişilerin isimlerini gizlice yazdı. Bazı isimlerin yazı işlerine uygun olmadığını telkin ederek İngiliz Dışişleri Bakanlığının propaganda birimine gönderdi. “Güvenilmesi muhtemel olmayan kişilerin listelenmesi kötü bir fikir değil” dedi.  

Listelerindeki bazı kişiler hakkında yanılıyordu. Orwell’in 1949’da “duygusal sempatizan” olarak etiketlediği Stephen Spender ertesi yıl Komünizmi itham eden “Başarısız Olmuş Tanrı/The God That Failed”* kitabına bir deneme yazısı ile katkıda bulundu. Ayrıca bazı yorumlar tek kelimeyle korkunçtu. Notlarında antisemitik ve eşcinsellik karşıtı imalar çok barizdi.  

Buna rağmen bütün bu okunaksız karalamalarını suçlamanın cezbediciliğine kapılmadan  Orwell’in çiftdüşün’nündeki (double-think)** olduğu gibi değerlendirmeliyiz. “1984”’ün yazarı, kişisel husumet beslediğinden veya muhaliflere karşı olduğundan değil totalitarizminin özgürlüğe tehdidinin geçmişinde Sovyetler Birliği’ni destekleyenleri bildirmekten daha büyük tehdit olduğundan “isim verdiğini/named names”*** iddia etti. İspanyol İç Savaşı’nda Stalinizm ile ilgili deneyimlerinden edinilen acı verici bir inançtı bu. elOrwell, “Özgürlüğün bilinçli düşmanları özgürlüğün en çok anlam ifade etmesi gereken kişilerden çıkar” diye yazdı.  

Orwell’in ifşaları, bundan 50 yıl önce başlayan antikomünist soruşturma tarihimizin yeniden incelenmesiyle aynı zamana gelmelidir. Sovyet istihbaratının eski bir ajanı olan Elizabeth Bentley’in Temmuz 1948’de Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi’ne (House Un-American Activities Committee) ifade vermesinden sonra komünist avı ulusal bir saplantı haline geldi. Senatör Joseph McCarthy 1950’de bu soruşturmaları kötüye kullanınca soruşturmalara gölge düştü ve komünist akımla savaşmak için aldığı kararların bir kısmı herhangi bir ahlaki temele dayanmadığından reddedildi.  

Rus arşivlerindeki yeni belgeler Bentley’nin tanık ifadelerinin çoğunu doğrulamasına karşın kamusal ve akademik komünizm ve antikomünizm tartışmaları geçmişin dilinde takılıp kalmıştır. Bazı çevrelerde, ifade özgürlüğü örneğini olarak Amerikalı komünistleri savunmak ve komünist karşıtlarının eylemlerini otoriterlik olarak değerlendirmek hâlâ rağbet görmektedir.

Çarpıtmalar gelecek kuşakları, Amerika’daki gizli Stalinist hareketi teşhir etme zorunluluğunu hisseden ancak McCarthyci aşırılık ile suçlanacaklarından korkanların karşı karşıya kaldığı Soğuk Savaş ve ikilemlerini anlama fırsatından yoksun bırakabilir.  

Paul Robeson ve Elia Kazan gibi iki meşhur Amerikalıya yönelik davranış, Soğuk Savaşı yargılama aktivizmindeki (judging activizm)**** yaygın çifte standardı göstermektedir. Robeson’un şarkıcı ve aktör olarak dehası  politik değer yargısıyla her zaman uyumlu değildi. Yine de Sovyet yanlısı görüşleri ve 1956’daki Moskova’nın Macaristan’a müdahalesini savunması affedildi. Çünkü bunlar her şeyden önce Amerikan ırkçılığına olan öfkesinden kaynaklanıyordu.

Fakat bu hoşgörü, geçenlerde Amerikan Film Enstitüsü tarafından 10 iyi filmden biri olarak seçilen “Rıhtımlar Üzerinde/On the Waterfront”nin yönetmeni Elia Kazan’a gösterilmedi. Kore Savaşı’nın şiddetlenmesi ve ülkede komünizmin hâlâ bir tehlike olduğuna dair inanç nedeniyle 1952’de Kazan, Amerikan Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi’ndeki (House Un-American Activities Committee) ifadesinde,  1930’larda kendisi gibi Komünist Partiye üye olan sekiz aktörün ismini verdi. Şimdi 90’larında olan Kazan’ın biri Amerikan Film Enstitüsü tarafından olmak üzere iki yaşam boyu başarı ödülü çağdaşlarınca ret edildi.

Elizabeth Bentley ve Elia Kazan da tıpkı Paul Robeson gibi vicdanlarının sesini dinlediler. Ancak ondan farklı olarak komünizm konusunda haklıydılar. Samimiyetle ifade verseler de ve tarih onların kaygılarını doğrulasa da yine de pek çok kişinin gözünde eski saygınlıklarını geri kazanamadılar. Onların hareketlerini McCarthy’nin taşkınlığıyla bir tutmak her Amerikan ilericiyi ve komünisti Stalinist ajan olarak resmetmek kadar yanlıştır. George Orwell gibi, onlar da zor bir dönemde güç seçimler yapmak zorunda kaldılar. Bu bizi Soğuk Savaşa dair ahlaki derslere karşı daha ihtiyatlı davranmaya sevk etmelidir.

Defterdeki Bazı İsimler

Editörlüğünü Peter Davison’ın yaptığı  “Orwell’in Bütün Eserleri/The Complete Orwell”***** kitabında yayımlanan George Orwell’in muhtemel “kripto komünistler&sempatizanları” listesinden bazı alıntılar aşağıdadır. Başlangıçta listelerin şahsi olmasını düşünen Orwell notlarını steno yazısıyla aldı. FT kısaltması sempatizan (fellow traveler), CP kısaltması Komünist Partisi (Communist Party) anlamına gelmektedir. Yazım ve noktalama orijinalde olduğu gibidir. Parantezler Orwell’e aittir ve köşeli parantezler de üzerini çizdiği pasajları göstermektedir. (Upton Sinclair ve Fiorello La Guardia gibi bazı isimlerin üstü tamamen çizildi.) Davison kişilere ait tarihleri ve italik açıklamaları ekledi.

CHAPLIN, Charles 1899-1977 (Anglo-Amerikan). (Yahudi?)

YAPTIĞI İŞLER Filmler

CUNARD, Nancy 1896-1965

YAPTIĞI İŞLER Antifaşist & antiemperyalist organizasyonlar. Broşürler.

AÇIKLAMALAR Muhtemelen sadece duygusal sempatizan. Aptal. Parası var.

CROSSMAN, Richard 1907-74

YAPTIĞI İŞLER Coventry Milletvekili (İşçi Partisi). Avrupa’yı Şimdi Kurtar.****** Kitaplar. New Statesman*******  [yönetimine yardım ediyor]. Sunday Pictoral.********

AÇIKLAMALAR ?? Politik ikbal düşkünü. Siyonist (bu konuda samimi görünüyor). Karşılıksız yoldaş olmak için fazlasıyla sahtekar. 

COLE, G D H 1889-1959

YAPTIĞI İŞLER Ekonomist, birçok kitabın yazarı

AÇIKLAMALAR Sadece sempatizan. Sığ bir insan. Diyabetik. ??

DURANTY, Walter (Anglo-Amerikan) 1884-1957

YAPTIĞI İŞLER Amerikan gazeteleri. SSCB’de (Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği) uzun yıllardır muhabir. Çeşitli kitaplar.

AÇIKLAMALAR Ketum bir yoldaş. Muhtemelen örgütsel bağlantısı yok ancak güvenilir.

DAVIES,  Joseph E (ABD) 1976-1958

YAPTIĞI İŞLER SSCB’nin daha önceki büyükelçisi. “Moskova Görevi” (& aynı adla filme alınmıştır.)

AÇIKLAMALAR Çok aptal.

FLANNER, Janet (ABD) 1892-1978

YAPTIĞI İŞLER New Yorker (“Genet” takma adıyla)

AÇIKLAMALAR Önceleri azılı bir kızıl düşmanı iken (red baiter)********* savaş yıllarıyla ilgili görüşlerini değiştirdi. Sahtekar bir kariyerist. Son dönemlerde bir parça geriye dönmüş görünüyor (1949).

INGERSOLL, Ralph (ABD) 1900-1969

YAPTIĞI İŞLER PM gazetesi (editörü). “Çok Gizli (Top Secret)”********** (İngiliz karşıtı).

AÇIKLAMALAR Muhtemelen örgütsel bağı yok. Sahtekar demagojik bir tip.

LEWIS, C Day 1904-1972

YAPTIĞI İŞLER Şair vb.

Kitabı Kulübü Kitap Seçicisi (Priestly & Daniel George ile birlikte). Orion (Kitabın düzenlenmesine yardım ediyor). Savaş sırasında Enformasyon Bakanlığı.

AÇIKLAMALAR Önceden Komünist Parti. Tamamen güvenilir değil muhtemelen. Çek darbesinden beri değiştiği söylenmekte.

LIEBLING, A J (ABD) 1904-63

YAPTIĞI İŞLER New Yorker (“Our Wayward Press” köşesi)

AÇIKLAMALAR ?

NIEBUHR, (monogram?) Reinhold. 1892-1971

YAPTIĞI İŞLER İlahiyatçı (Protestan)

AÇIKLAMALAR ? Önemli Not : Bu isimde iki kişi mi var? Meşhur RN’nin bir FT olduğuna inanmıyorum. Oldukça mantıklı biri.

NEARING, Scott (ABD) 1883-1983

YAPTIĞI İŞLER Solcu harekette eski bir figür. Gazeteci & yazar

AÇIKLAMALAR Komünist Partisinin açık üyesi olup olmadığı soru işareti? Uzun zaman önce ayrıldığını düşünmeliydim  J F Horrabin gibi (Onunla tanıştığımda oldukça benzediğini düşündüm. Hoş bir tip.) 

O’CASEY, Sean (İrlanda, İngiltere’de yaşıyor) 1880-1964

YAPTIĞI İŞLER Oyun yazarı

AÇIKLAMALAR Açık Komünist Partisi Üyesi mi? Çok aptal.

PRIESTLEY, J B 1891-1984

YAPTIĞI İŞLER Romancı, radyo televizyon yayıncısı, Kitap Kulübü kitap seçicisi. Son zamanlarda değişmiş gibi görünüyor (1949).

AÇIKLAMALAR Sıkı bir sempatizan, muhtemelen bir çeşit örgütsel bağa sahip. Oldukça Amerikan karşıtı. Son 10 yıl veya daha az bir zamandaki gelişim. Değişebilir. SSCB’de yüklü para kazanıyor.??

PEPPER, Claude (ABD) 1900-89

YAPTIĞI İŞLER Senatör

AÇIKLAMALAR Son zamanlarda görüşlerini değiştirdiği söyleniyor.

ROBESON, Paul (ABD Zenci) 1898-1976

YAPTIĞI İŞLER Aktör, Şarkıcı

AÇIKLAMALAR [??] (Halk Kongresi) Beyaz karşıtı. Wallece taraftarı. Henry Wallace, ABD Başkan Yardımcısı, 1941-45.

SPENDER, Stephen 1909-95

YAPTIĞI İŞLER Şair, eleştirmen vd. Çeşitli edebi örgütler. (UNESCO)

AÇIKLAMALAR Duygusal sempatizan, & epey güvenilmez. Kolayca etkilenir. Eşcinselliğe meyilli.

SHAW, GB 1856-1950

YAPTIĞI İŞLER Oyun yazarı

AÇIKLAMALAR Herhangi bir bağı yok ancak bütün önemli sorunlarda sadık bir Rus yanlısı.

STEINBECK, John (ABD) 1902-68

YAPTIĞI İŞLER Romancı (“Gazap Üzümleri” vb.)

AÇIKLAMALAR ?? Sahte yazar, sözde naif

WALLACE, Henry 1888-1965

YAPTIĞI İŞLER Önceden ABD Başkan Yardımcısıydı. Chief New Republic editörü. Pek çok kitap (çiftçilik vb. üzerine). Progressive Citizens of America PCA ile resmi olmayan irtibat

AÇIKLAMALAR Belirli bir örgütsel bağlantısının olmaması muhtemel. Epey sahtekar. (yani entelektüel olarak)

**** Sonia Orwell ve Peter Davison’un izniyle yeniden basıldı.

 

* (Ç.N.) Başarısız Olmuş Tanrı (The God that Failed); 1949’da Louis Fischer, Andre Gide, Arthur Koestler, Ignaio Silone, Stephen Spener ve Richard Wright tarafından yazılan altı deneme yazısından oluşan derlemedir. Komünizm hakkında yazarların yaşadıkları hayal kırıklıkları ortak temadır.

** Çiftdüşün (Doublethink); George Orwell’in 1984 romanında aynı anda iki zıt düşünceyi doğru kabul etme anlamında kullandığı bir kelimedir.

*** (Ç.N)  İhbar etme (Naming names); muhbir ya da Hollywood kara listesi, tanıkların Kongre araştırma komitesine komünistleri ihbar etmesi anlamına gelmektedir.  

**** (Ç.N.) Yargısal aktivizm (judical activism); yargı kararların yürürlükteki hükümler yerine kişisel ve siyasi etmenlere bağlı olduğundan şüphe edilmesidir. 

***** (Ç.N.) Her ne kadar yazar “The Comple Orwell” olarak bahsetmiş ise de kitabın orijinal adı “ The Complete Works of George Orwell” dır. Bu nedenle çeviri yapılırken bu orijinal ad esas alınmıştır. 

******* (Ç.N.) Avrupa’yı Şimdi Kurtar (Save Europe Now); 1945’den başlayarak üç yıl süren, İngiliz kamuoyunu Avrupa’daki açlık krizinden haber eden ve hükümeti harekete geçirmeye çalışan bir kampanya

******* (Ç.N.) New Statesman; Londra’da yayımlanan politik ve kültür dergisi

******** (Ç.N.) Sunday Pictoral; 1915’de yayımlanmaya başlayan ve 1963’de Sunday Mirror adını alan  gazete

********* (Ç.N.) Kızıl Düşmanlığı (Red baiting);  Siyasi rakibini anarşist, komünist, Marksist, sosyalist, Stalinist veya bu görüşlerin sempatizanı olarak suçlayarak itibarsızlaştırmayı amaçlayan mantıksal safsatadır. Kızıl etiketleme olarak da bilinmektedir.

********** (Ç.N.) Çok Gizli (Top Secret); Ralph Ingersoll’un II. Dünya Savaşı hakkında 1946 yılında yayımlanan kitabı

* New York Times’ın 29 Temmuz 1998 tarihli  çevrim içi yayınından alınarak çevrildi.

https://www.nytimes.com/1998/07/29/opinion/george-orwell-s-list.html