Araba Kullanma Değişimi Twitter’da: Suudi Arabistan’daki Kadınların Araba Kullanma Yasağı Hakkında Twitter Tartışmalarının Derlem Destekli Söylem Analizi (A Corpus-Assisted Discourse Analysis)-II

5. Bulgular ve Tartışma

5.1. Dini Kurumlara Meydan Okuma

Suudi Arabistan toplumu için İslam merkezidir bu nedenle kadınların araba kullanma hakkını destekleyen tweet’lerin güçlü bir dini unsur taşıması şaşırtıcı değildir. Bu durum, inceledikleri verilerinde genel olarak dini kurumlara ve dine sürekli atıflar yapıldığını tespit  eden hem Almahmoud'un (2015) hem de Sahly'nin (2016) bulgularını desteklemektedir.

Suudi toplumundaki İslamın merkeziliğini anlamak için esasen Kral Al Saud ile Peygamber’in arkadaşlarının (Sahabe) uygulamalarına geri dönmek ve yeniliklerden İslamı arındırmayı savunan Vahhabi (veya Selefi) hareketinin lideri Muhammad ibn Abd Al-Wahhab arasındaki ittifak tarafından şekillenen devletin oluşumunun tarihini incelemek gerekir (Niblock 2004). İttifak temelde bir Müslüman toplumun Vahhabi görüşünde temsil edilen ideolojik bir destek ve devleti oluşturmak için gerekli politik güçleri sağlamayı başardı  (AlMunajjed 1997).  Görüşlerini genişletmek için, dini kurumlar hukuk ve eğitim sistemi de dahil ülkenin pek çok kurumunda kontrolü eline aldı ve sosyal mutabakata (social conformity) ve ılımlılığa (modesty) zorladı.

Kadınlar, Müslüman toplumun oluşumu için kilit unsurlardan biri olarak kabul edilir. Bu yüzden, kıyafetleri, davranışları ve pratikleri üzerindeki kontrol sosyal düzenin devamı için önemsenir  (Al-Rasheed 2013). Vahhabiliğin cinsiyet ayrımcılığı, vasilik ve kadınların araba kullanmasının yasaklanması gibi kanunlarla sonuçlanan katı öğretilerine göre kadınların hakları ve pratikleri temelde yasal ve sosyal olarak belirlenir, desteklenir ve yeniden üretilir. Bu kanunlar yozlaşmayı ve ahlaka aykırılığı engellemek için kullanılır (AlMunajjed 1997). Bu yüzden, katı dini yorumlar kendi politik ve kurumsal desteğiyle birlikte Suudi kadınların hapsedilmelerine katkıda bulunur ve onların pratiklerini kısıtlar.

Bu yüzden, kadınların durumunu değiştirme dini yorum ve pratiklerin incelenmesini ve sorgulanmasını gerektirir. Bu en çok derlemdeki Şeyh, yasak, din ve yasaklamak kelimeleri etrafında âşikardı. Kelimelerin birlikte bulunma (collocate) ve uyumluluk (cordandance) analizinin sonucu; araba kullanma kampanyasını destekleyenlerin kendi konumlarını haklı göstermek için benimsedikleri bir yaklaşımın kadın sürücüleri onaylayan metinler arası atıfların kullanılması olduğunu ortaya çıkardı. Bu atıflar kadınların araba kullanmasını açıkça destekleyen ve onaylayan birçok tanınmış din adamlarının isimleriyle birlikte kullanıldığı Şeyh kelimesinin etrafında bulunmuştur.

Dini otoritelere yapılan bu çağrının tersine, bazı kişiler her şeyden güçlü, her şeyi bilen dini kurumların konumlarını, meşruluklarını dolayısıyla tartışmayla ilgisini sorgulayarak dini kurumların hâkimiyetinden tamamen kaçındı. Bu tartışmada gerginlik dinin kamusal yaşamı biçimlendirmedeki rolüne karşı herhangi bir düşünce ileri sürülmeksizin dini kurumların eleştirilmesi gerçeğinden kaynaklandı.  Akademik çalışmalardaki tutarsızlıklar ve çelişkiler dini bilimi zayıflatma ve geniş kapsamlı genelleştirmeler de alimleri ayrılıkçı ve aşırı olarak yaftalamakta kullanıldı. Dini alimleri ve görüşlerini olumsuz olarak temsil etmeyi amaçlayan çeşitli atıf yapan (referential), isnat eden (predication),  meşrutiyeti bozan (delegitimizing) stratejilerin kullanımlarında açık şekilde belirgindi. Örneğin, din adamları veya alimler kelimeleri din tüccarları, rüşvetçi, radikal, bilgiç ve baskıcı otorite gibi kelimelerle ilişkilendirmiştir ve hepsi din alimlerinin gücünü eleştirmek için kullanılmıştır. Aynı zamanda, dini kurumlar Suudi kimliğinin ayrılmaz parçası olan dinin olumsuz temsili dinin kendisinden ziyade dini metinleri yorumlayanlara dayandırmak için eylemin failinin silindiği din adına kullanılan kelimelere dolaylı olarak atıfta bulundu. Tweet gönderenlerin vurguladığı ve eleştirdiği şey; din adına yapılan dayatmalar, suçlamalar, yanlış anlama ve yanlış uygulama olarak tanımladıkları eylemlerdi.

Bu yaklaşım, tweetleri, Suudi Arabistan Krallığındaki kadınların yaşamlarını hatta düşüncelerini sınırlayan güç yapısı ve ideolojiyi eleştirmek için bir yoldan daha fazlası olarak değerlendirdi. Yaşamlarının birçok yönünü kontrol eden böyle bir güce karşı direnişin bir ortamıydı onlar için. Hâkim olmak ve baskı altına almak için dinin kullanılmasını kınayarak din ilimlerdeki fay hatlarının altını çizme çabası, dini metinlerin yorumunda ayrımcı ve eşitsizlik pratiklerin ortaya çıkarılması amaçlayan ve pek çok İslamcı feministler tarafından benimsenen söylemi yansıtmaktadır (Mir-Hosseini 2006). Mir-Hosseini (2006) kutsal metinlerin yorumlarındaki eşitsizliklerin açığa çıkarılması din ilimlerinin felsefi anlayışı için sonuçlar doğuracağını iddia eder. Çünkü dini yorumların “bazı Müslümanların görüş ve alımlamalarından oluştuğunu ve ne kutsal ne de değişmez ama insani ve değişken sosyal pratikler ve normlar” olduğunu onaylar (s. 664).  Bu yüzden, Müslümanların geleneksel dini inançları terk etmesine ve ihtiyaçlarıyla uyuşan yeni inançlar bulmalarına olanak sağlar.

Suudi Arabistan Krallığında kadınların araba kullanma hakkını destekleyen tweet’ler bir İslam karşıtı veya seküler otoritenin  cisimleşmesinin istendiğine dair bir arzu olduğu göstermez. Bunun yerine kadınlara araba kullanma hakkının İslam’ın kendisinin çerçevelemesi içinde bulunabileceği ileri sürülmektedir (Bkz. Tablo 1). Çoğu Suudinin “İslam’ı gündelik yaşamın rehberi ve kimliklerinin tartışmasız sabit zemini olarak algılanmasına” devam edeceği sonucu çıkarılabilir bundan (Yamani 200, s. 134). Tamamen demokratikleşme aramayan İslami öğretiler içinde kadın haklarını düşünen İslami feminist perspektifinin de bir yansıması olabilir bu. Tchirhart (2014) savunduğu gibi Müslüman kadınlara “aynı zamanda dinlerini onaylamasına ve baskılarla mücadele etmesini”(parag.12) sağlar. Gavrielides (2008), Shotwell (2016), Johnston ve Johnston (2017)’ın söylediği gibi, sosyal hareketlerin mücadele ettikleri güç yapılarından kendilerini ayrıştırmalarının zor olabildiğini belirtmek önemlidir. Bu durum bir hareketin başarısız olduğunu ortaya atmaz sadece eleştirdikleri ve yıkmak istedikleri sistemin içindeki yerlerini ve rollerini yansıtırken aktivistler ve akademisyenlerin dikkatli olmaları gerektiğinin altına çizmektedir. Farklı olarak Almahmoud (2015) ve Sahly (2016)’e göre ise; din alimlerinin otoriter açıklamalarına karşı kamunun onlarla etkileşime girme ve onlara meydan okuma arzularının bir belirtisidir. Kadınların araba kullanma hakkını destekleyen tweet’ler, İslami dini kurumların ayrımcı görüşlerini ayrıntılı biçimde incelemektedir ve inançlarının merkezindeki İslam dinini istikrarsızlaştırmayan karşı argümanlar sunmaktadırlar. Böylelikle, karşı argümanlar Suudi toplumunda daha olumlu ve kabul edilebilir oldu.

Tablo 1. İslami söylem içinden kadınların araba kullanmasını normalleştirme örnekleri

5.2. Kadınların Mağduriyeti

Kadınların araba kullanma hakkı savunanlar sıklıkla kadınların mağduriyetine atıfta bulunmaktadır. Bu bağlamda, kadın sürücülere yasağa sebep olanlar da dahil olmak üzere kadınların yaşadığı zorluklar daha az düşmanca ve çekişmeli bir şekilde tartışıldı. Tartışma insancıl düşüncelere taşınarak herhangi bir düşmanca tutumdan uzaktır. Bu tema en çok “sürücü” kelimesinden bahseden tweet’lerde belirgindir. Bu tweet’lerde kullanıcıların tacizde dahil olmak üzere kiralık sürücülerle yaşadıkları deneyimler ve şoför kiralamanın ekonomik yükü gibi konular vardı. Kiralık sürücülerin olumsuz tablosunu sunmak için dikkatsiz, sabıkalı gibi kelimeler dahil olmak üzere çok sayıda söylemsel strateji kullanıldı. Yasağın, kadınların güvenliğini sağladığı ve iffetini koruduğu yönündeki yaygın patriyarkal (ataerkil) inancı zayıflattı. Mağduriyet teması; araba kullanmanın kadınların bir hakkı olduğuna atıfta bulunan hak, haklar ve kadın hakları (her rights) kelimeleri etrafında belirgindi. Araba kullanma yanlısı tweet’lerde, araba kullanma yasağının ötesinde kadınların diğer haklarına da işaret eden bir eğilim vardı. Örneğin; kadınların genel mücadelesini ve dezavantajlı konumlarını vurgulamak için dul ve boşanmış kadının hakları; engellenmiş, ihlal edilmiş, gasp edilmiş gibi kelimelerle birlikte kullanılmıştır. Bu tweet’lerde, kadının dezavantajlı konumunun nedeni farklı aktörlere  bağlanmıştır. Bununla beraber, kadınlara yapılan baskının ve onların dışlanmasının sorumluluğu topluma, din kurumlara ve erkeklere yüklenmektedir. Farklı kaynaklarından bahsedilmesi, kadınların yaşamları üzerinde etkili olan çeşitli sosyal aktörler ve güçler hakkında artan bir farkındalığını göstermektedir.

Tablo 2. Mağduriyet içinden kadınların araba kullanmasını normalleştirme örnekleri

Suudi Arabistan Krallığındaki kadınların açık taciz mevzuatının yokluğu, utanmaları ve itibar kaygıları nedeniyle çoğunluğun tacizi resmi makamlara bildirmediği söylenmektedir (Awdnews 2017). Suudi Arabistan Krallığında, kadınların deneyimleri ile mağduriyetinin kamusal tartışması onların sorunlarını özel alanlara hapseden hâkim söyleme karşı koyabilir. Arebi (1994) gözlemlediği gibi, kadınların sorunlarının kamusal alandan ziyade özel alana indirgenmesi  kadınların –gerçekte- Suudi Arabistan Krallığının geleneğe ve dine bağlılığının sembolü olarak kamusal sunuluşu ile çelişiktir. AlMunajjed (1997) ve Al-Rasheed (2013), kadınların iş hayatı, eğitim, hareketliliği (mobility) hatta giyim alışkanlıkları Suudi Arabistan Krallığı’nın dinsel bağlılığına ve geleneksel yaşam tarzına adanmışlığına işaret ettiği için uzun zamandır kamusal tartışma konusunu olduğunu ileri sürmektedirler. Yine de, AlMunajjed (1997) kadınlara baskı ve istismarın kamusal alanda özellikle geleneksel medya nadiren tartışıldığını, onur ve utanma kavramlarıyla içiçe geçmesi nedeniyle bu tip sorunların aile içinde çözülmesi gereken özel sorunlar olduğu düşünülmektedir demektedir.

Kamusal alanda saklı olan şeyi gündeme getirirken, kadınların araba kullanmasını destekleyenlerin tweet’leri, kadınların edilgen konumlarından ziyade dezavantajlı konumlarını vurgulamaktadır. Talbot’un (2010) söz ettiği gibi, ikinci dalga feministler kadınların yaşamlarının her yönünün politik doğasını savunmaktadırlar. Bu harekete benzer şekilde, tweet’ler, farkındalığı artırmak ve değişim getirmek amacıyla sosyal yapılarda kadınların buyruk altına alınmasına tek tek birey olarak bakmaktansa kolektif failler olarak odaklanmaktadır. Yani, kendi söylemleri için Twitter’ı bir platform olarak benimseyen, kadınların araba kullanmasını destekleyen tweet gönderenler kabul edilmiş ve gizlenmiş standartları ve davranışları sorgulayabildikleri bir kamusal alan yaratmıştır. Maglione (2016) yaptığı gibi pek çok kişi kadını mağdur olarak sunmanın onları daima güçlendirmeyebildiğini ileri sürse de, bu araştırma, kadınların güvenliği ve çıkarı için onların kısıtlandığını iddia eden hâkim söylemdeki istikrarsızlaşma kadının mağduriyetinin sunumunu hayati olduğunu göstermektedir. Mağduriyet kavramı, insanların Suudi Arabistan’daki kadınların yaşamlarının gerçekliğinin daha fazla farkında olduğunu gösterdiği gibi aynı zamanda daha önce ifade edemedikleri kadınların bağımsızlık arzusunu da ortaya çıkarmaktadır. 

5.3. Kadınların Bağımsızlığını Destekleme

Kadın sürücüleri destekleyen Twitter kullanıcıları sıklıkla Suudi Arabistan Krallığının ekonomik ve sosyal gelişiminde kadının rolünü vurgulamaktadır. Bazı tweet’ler kadınların araba kullanma yasağının ilerleme sürecini engellediğini öne sürmektedir. Le Renard (2014), bu argümanların reform isteyen bir hükümetin eylemlerini ve hırsını –bu durumda kadınlar arasındaki istihdamın daha yüksek seviyelere çıkmasını hedefleyen- yansıttığını gözlemlemektedir ve böylece sosyal olarak kabul edilebilir hale gelmektedir. Ayrıca bu tweet’ler, Suudi Arabistan Krallığında kadınların hareketini kısıtlarken toplumun yarısı olarak daha fazla profesyonel rollere sahip olmalarının istemenin ikiyüzlülüğünün altına çizmektedir. Kadınların kamusal yaşam katılmaları sağlanırken aynı zamanda bunun yapmalarının engellendiği anlaşılmaktadır.  

Genel olarak, araba kullanma yanlısı tweet’lerdeki kadın tartışması sosyal normlara bağlıdır. Kadının korunması hakkında popüler fikirleri yansıtmasına karşın Suudi Arabistan Krallığı ekonomisindeki gelişmelerde kadınların rollerinin artırılmasına da istemektedir. Bununla birlikte, bazı iletiler Butler’ın (1990) eşitlik talebi yoluyla rahatsız edici toplumsal normlar ve patriyarkal (ataerkil) olarak tanımlayacağı faillik derecesini açığa çıkarmaktadır (Bkz. Tablo 3). Bu Twitter kullanıcıları araba kullanma hakkını kadınların güvenliği için savunmamaktadırlar, gerekçelendirme gerekmeyen bir hak olarak görmektedirler. Kadınların bağımsızlığını kabul eden ve kendi kararlarını kendileri verme hakkına sahip olduğu bir hak olmalıdır. Derlemde (corpus), kadınları karar vericiler ve bağımsız kişiler olarak tanımlanmak için söylemsel stratejiler kullanıldı. Kullanılan dilde; kadınların kendisinin mi araba kullanacağını ya da sürücü mü kiralayacağına karar verme hakkının olması ve hizmetçi gibi yaşamayı reddetmesi gibi ifadeler bulunmaktadır. Tweet’ler erkek otoritesinin ve patriyarki (ataerkilliğin) kontrolünü yürekli bir biçimde reddedilmesiyle karakterizedir. Erkek otoritesi; kadınları koruma aracı olmaktan ziyade bir aşağılama biçimi (Örneğin, otoritesini zorla kabul ettirme) kullanılarak onlara dayatılması olarak tarif edilmektedir (Bkz. Tablo 3).  

 Tablo 3. Kadınların bağımsızlığını desteleyerek araba kullanmasını normalleştirme örnekleri

Araba kullanımı destekleyen tweet’lerin bir başka genel özelliği; toplumsal cinsiyet normlarından ayrılan biçimlerde kadınların katkılarının desteklenmesi ve kadınların tanımlanmasıdır. Bunu elde etmek için, Twitter kullanıcıları Suudi Arabistan Krallığındaki kadınların durum ve rolleri diğer ülkelerdeki özellikle Müslüman kadınlarla karşılaştırılarak resmedilmektedir. Örneğin; sadece araba kullanma değil aynı zamanda sivil ve askeri uçaklarda hatta uzay gemilerinde pilot olma yetkinliğini de içermektedir. Bu tweetleri gönderenler; kadınlara desteklerini ve kadınlar için daha çeşit rollerinin benimsenmesini kamuya duyurmakta, Suudi Arabistan Krallığının muhafazakar tutumuna ve bunun Suudi kadınların yaşamlarını nasıl etkilediğine dair hayal kırıklıklarını ifade etmektedirler.  

 5.4. Devletin Otoritesini Yeniden Teyit Etme

Kadınların araba kullanma hakkını destekleyen tweet’lerin bazıları platformu Kral ile doğrudan konuşmak amacıyla kullanmakta ve hükümetin kadınların durumunu iyileştirmek için gücünün altını çizmektedir (Bkz. Tablo 4). Bu, kadınların araba kullanma hakkının devlet tarafından çözülmesi gereken bir sorun olduğunu göstermekte ve bu yaklaşım tweet gönderenlerin politik sistemden yakınmak yerine sisteme uyum sağlamayı eğilimli olduğu izlenimi uyandırmaktadır. Niblock (2004) ve Le Renard (2014) hükümetin reformlara dair söyleminde; kadınlara eğitim, istihdam ve politik katılım fırsatında kurucu öncü bir rol oynadığına işaret etmektedir. Suudi Arabistan Krallığı’nın en önemli sesi ve kadınların ilerlemesinin temeli olarak hükümetin vurgulanması, Twitter kullanıcıları - # The decision of #women_driving belongs to the state (# kadınların araba kullanmasının  #kararı devlete ait) gibi yorumlarla hükümetin otoritesini yeniden teyit etmekte ve sosyal grupların girdisini özellikle dini kurumu dışarı çıkarmaktadır. Son yıllarda Orta Doğu’da görülen hükümet karşıtı protestoların tersine, kullanıcılar devletin tarafındadır ve özellikle erkekler ve dini kurum olmak üzere otoriteye itaat etmek zorunda olanların yerine, hükümetle işbirliği yapmak istemektedirler. 

Tablo 4. Devletin otoritesini yeniden teyit ederek kadınların araba kullanmasını normalleştirme örnekleri

Muhtelif Arap ülkesindeki çevrimiçi (Bahreyn) ve çevrimdışı (Ürdün) kadınlar, ayrımcı yasaları protesto etmek ve politik olarak değişime gitmeleri amacıyla hükümetlerine ve resmi organlarına başvurarak benzer çabalar gösterdiler (Alwadi 2014, Tobin 2014). Kadın hakları faaliyetleri açısından, “herhangi bir ülkedeki devlet politikaları ve medeni kanunlar hâkim grubun tarihini, ideolojisini ve politik çıkarlarını yansıttığı” (Lorber 2005, s. 148) için toplumsal cinsiyet eşitliği ideolojisini yeniden üretmek hükümet söylemi için hayatidir.

Devlet otoritesine çağrıda bulunmak aynı zamanda araba kullanmayı destekleyen argümanları hükümetin hâkim söylemine getirmektedir. Daha önce bahsedildiği gibi, Wodak (2012) dilin kendisinin güce sahip olmadığını öne sürmektedir. Daha ziyade “Güçlü insanların kullanımıyla dil güç kazanır” (s.10). Sonuç itibarıyla, insanların dikkatini çekmek ve her hangi bir değişimi etkilememk için   kadınların araba kullanma hakkını destekleyen Twitter kullanıcısı söylemlerinin; devletin de dahil olduğu güçlü sosyal failler tarafından desteklenmesi ve teşvik edilmesi gerekmektedir. Tweet gönderenler, kadınların haklarına erişmesine engel olan hâkim erkek-egemen söylemi bu şekilde istikrarını bozabilir.

6. Sonuç

Bu makale, geniş toplumsal sosyal yapı içinde Suudi Arabistan Krallığındaki kadınların araba kullanma hakkı için Twitter kullanıcılarının söylemsel destek ve savunma biçimlerini incelemeye çalıştı. İncelemenin sonunda; kadınların araba kullanma hakkını destekleyen kullanıcıların bu hakkın verilmesinin yararlarına, yasağın devamının önyargıyı nasıl inşa ettiğine ve kadının mağduriyetine sebep olduğuna dair bir söylem içine girdiklerini ortaya koydu. Sıklıkla kadın haklarına atıfta bulundular ve toplumun sembolik katmanı olarak çağdaşlık baskısına uyumlu olarak yeniden biçimlenen Suudi Arabistan politikalarıyla geleneksel değerleri ve patriyarki (ataerkil) ilkeleri devam ettirme arasındaki gerginlik sınırından duran  kadınların karşılaştığı çelişkileri vurgulamaktadırlar. Araba kullanım yanlısı tweet gönderenler ayrıca erkek ve kadın arasındaki güç dengesini kontrol etmede ve kadınların toplumdaki konumunu etkilemede rol oynayan kurumsal ve sosyal faktörlere karşı çeşitli düzeyde direniş göstermektedirler. Bu duruş kadınların araba kullanmasına izin verilmesine dair dileklerini yansıtarak toplum erdeminin sembolik temsillerinin ötesinde kadınların rolünün yeniden tanımlanması için kökten dönüşüm geçirmesi için Suudi toplumuna yapılan çağrıdır da aynı zamanda.

Özellikle çevrimiçi kullanıcılar hâlâ çevrimdışı düzenlemelerle takip edilip yönetildiğinden aktivizmin bu biçiminin çevrimdışında ne ölçüde başarılı olduğuna dair görüşler farklıdır. Bununla birlikte Castells (2015) sosyal hareketlere somut sonuçları yönünden bakmanın; yavaş değişim sürecini, çevrimiçi müzakerelerin sosyal anlamlara nasıl itiraz edip  nasıl  yeniden yorumlayabildiğini göz ardı eden bir ‘kendi kendini engelleme perspektifi (self-defeating perspective)’ ve ‘kapitalist mantığı (capitalist logic)’ teşvik ettiğini ileri sürmektedir. Araştırmanın bulguları; yalnızca kadınların dezavantajlı durumuna dikkat çekmez ve failliklerini desteklemez aynı zamanda Suudi kadınların yaşamlarını uzun süredir şekillendiren otorite biçimleriyle müzakere etme ve katılımı çabasını da yansıtmaktadır. Eickelman ve Anderson’a göre (2003), din alimleri ve bireyler arasında sosyal medya tarafından yaratılan aracılık biçimi (form of mediation); din alimleri ve kurumlarla sınırlı dini metinlerini yorumlama pratiğine kamuyu da dahil etti şimdi. Ayrıca, Suudi Arabistan Krallığının sosyo-politik bağlamında çevrimiçi söylemin konumlanması toplumun devam eden dönüşümüne dair önemli bir bilgi verebilir. Suudi Arabistan toplumunda genç nüfus çoğunluktadır. Kadınların kendi haklarının farkına varmaları, daha iyi eğitim ve kariyer olanağı elde etme mücadeleleriyle birlikte bu demografik yapı, özellikle toplumun sıradan insanlarının kendilerini ifade etmesini ve iletişim kurmasını sağlayan alternatif iletişim yöntemleri yokluğunda çevrimiçi diyalogun etkilerine katkı sağlamaktadır. Bundan dolayı, Twitter bir devrim aracı olarak kabul edilmeyebilirken, kadınların sorunlarının ve güç yapılarının devamlı müzakere edilmesi kadınların dezavantajlı durumlarına farkındalık sağlayabilir ve daha önce benzeri görülmemiş şekilde yerleşik otorite biçimlerine baskı uygulayabilir.

Kaynakça

Alasem, Abdulrahman. 2015. E-Government on Twitter: The Use of Twitter by the Saudi Authorities. Electronic Journal of e-Government 13: 67–73.

Al-Fassi, Hatoon. 2010. Saudi Women: Modernity and Change. In Industrialization in the Gulf: A Socioeconomic Revolution. Edited by Jean-Francois Seznec and Mimi Kirk. Oxon: Routledge, pp. 157–70.

Almahmoud, Jehan. 2015. Framing on Twitter: How Saudi Arabians Intertextually Frame the Women2Drive Campaign. Master’s thesis, GeorgeWashington University, Washington, DC, USA.

AlMunajjed, Mona. 1997. Women in Saudi Arabia Today. London: Macmillan.

Alotaibi, Athoug. 2017. Why the Panic? Gendered Moral Panics and the Saudi Ban on Women Driving. Master’s thesis, GeorgeWashington University,Washington, DC, USA.

Al-Rasheed, Madawi. 2013. A Most Masculine State: Gender, Politics and Religion in Saudi Arabia. Cambridge: Cambridge University Press.

Al-Sabbagh, Rania, and Roxana Girju. 2012. YADAC: Yet Another Dialectal Arabic Corpus. In Proceedings of the Eighth International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC ’12). Istanbul: European Language Resources Association (ELRA), pp. 2882–89.

Alwadi, Nada. 2014. Social Media as an Opportunity to Bahraini Women. CyberOrient 8. Available online:

http://www.cyberorient.net/article.do?articleId=8815 (accessed on 2 May 2018).

Arebi, Saddeka. 1994. Women and Words in Saudi Arabia: The Politics of Literary Discourse. New York: Colombia University Press.

Awdnews. 2017. Sexual Harassment in Saudi Arabia up by 11.4% in 2016. Awdnews. March 14. Available online: http://www.awdnews.com/top-news/sexual-harassment-in-saudi-arabia-up-by-11-4-in-2016 (accessed on 22 July 2017).

Baeshen, Fatimah. 2017. How Economic ReformWill HelpWomen Drive in Saudi Arabia. Time. June 19. Available online: http://time.com/4824171/women-drivers-saudi-arabia/ (accessed on 12 August 2017).

Baker, Paul. 2006. Using Corpora in Discourse Analysis. London: Continuum.

Baker, Paul. 2010. Sociolinguistics and Corpus Linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Baker, Paul, and Tony McEnery. 2015. Who benefits when discourse gets democratised? Analysing a Twitter corpus around the British Benefits Street debate. In Corpora and Discourse Studies. Edited by Paul Baker and Tony McEnery. London: Palgrave Macmillan, pp. 244–65.

Bayat, Asef. 2007. A Women’s Non-movement: What It Means to be a Woman Activist in an Islamic State. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East 27: 160–72. [CrossRef]

Bonilla, Yarimar, and Jonathan Rosa. 2015. #Ferguson: Digital Protest, Hashtag Ethnography, and the Racial Politics of Social Media in the United States. American Ethnologist 42: 4–17.

Boyd, Danah. 2010. Social Network Sites as Networked Publics: Affordances, Dynamics, and Implications. In Networked Self: Identity, Community, and Culture on Social Network Sites. Edited by Zizi Papacharissi. London: Routledge, pp. 39–58.

Butler, Judith. 1990. Gender Trouble. New York: Routledge.

Castells, Manuel. 2015. Networks of Outrage and Hope: Social Movements in the Internet Age. Cambridge: Polity Press.

Clark, Rosemary. 2016. ‘Hope in a Hashtag’: The Discursive Activism of #WhyIStayed. Feminist Media Studies 16: 788–804.

Cover, Rob. 2015. Visual Heteromasculinities Online: Beyond Binaries and Sexual Normativities in Camera Chat Forums. Men and Masculinities 18: 159–75. [CrossRef]

Doumato, Eleanor. 2010. Saudi Arabia. In Women’s Rights in the Middle East and North Africa. Edited by Sanja Kelly and Julia Breslin. New York: Freedom House, pp. 2–30.

Eckert, Penelope, and SallyMcConnell-Ginet. 2013. Language and Gender. Cambridge: Cambridge University Press.

Eickelman, Dale, and Jon Anderson. 2003. New Media in the MuslimWorld: The Emerging Public Sphere. Bloomington: Indiana University Press.

Fairclough, Norman. 1992. Discourse and Social Change. Cambridge: Polity Press.

Freake, Rachelle, Guillaume Gentil, and Jaffer Sheyholislami. 2011. A bilingual corpus-assisted discourse study of the construction of nationhood and belonging in Quebec. Discourse & Society 22: 21–47.

Fuchs, Christian. 2013. Social Media: A Critical Introduction. London: Sage.

Gavrielides, Theo. 2008. Restorative Justice—The Perplexing Concept: Conceptual Fault-Lines and Power Battles Within the Restorative Justice Movement. Criminology & Criminal Justice 8: 165–83.

Harvey, Kevin. 2014. Investigating Adolescent Health Communication: A Corpus Linguistics Approach. London: Bloomsbury Publishing.

Jaworska, Sylvia. 2016. Using a corpus-assisted discourse studies (CADS) approach to investigate constructions of identities in media reporting surrounding mega sports events: The case of the London Olympics 2012. In Critical Event Studies: Approaches to Research. Edited by Ian R. Lamond and Louise Platt. Basingstoke: Palgrave Macmillan, pp. 149–74.

Johnston, Genevieve, and Matthew. S. Johnston. 2017. ‘We Fight for All Living Things’: Countering Misconceptions about the Radical Animal Liberation Movement. Social Movement Studies 16: 735–51. [CrossRef]

Jones, Rory, and Ahmed Omran. 2015. New Saudi King Amasses Twitter Following Officials Struggle to Marry Popularity of Social Media with Attempts to Control Information. The Wall Street Journal, January 28.

Keller, Jessalynn. 2012. Virtual Feminisms: Girls’ Blogging Communities, Feminist Activism, and Participatory Politics. Information, Communication & Society 15: 429–47.

Khamis, Sarah. 2014. Gendering the Arab Spring: Arab Women Journalists/Activists, ‘Cyberfeminism,’ and the Sociopolitical Revolution. In The Routledge Companion to Media and Gender. Edited by Cynthia Carter,

Linda Steiner and Lisa McLaughlin. New York: Routledge, pp. 565–75.

Kimmel, Michael. 2013. The Gendered Society. New York: Oxford University Press.

Konnelly, Alexah. 2015. #Activism: Identity, Affiliation, and Political Discourse-Making on Twitter. The Arbutus Review 6: 1–16.

Le Renard, Amélie. 2014. A Society of Young Women: Opportunities of Place, Power, and Reform in Saudi Arabia. Stanford: Stanford University Press.

Lorber, Judith. 2005. Breaking the Bowls: Degendering and Feminist Change. New York: Norton.

Maglione, Giuseppe. 2016. Embodied Victims: An Archaeology of the ‘Ideal Victim’ of Restorative Justice. Criminology & Criminal Justice 17: 401–17.

Mari, Marcello. 2013. Twitter Usage is Booming in Saudi Arabia. GlobalWebIndex (blog). March 20. Available online: http://blog.globalwebindex.net (accessed on 15 October 2016).

Mir-Hosseini, Ziba. 2006. MuslimWomen’s Quest for Equality: Between Islamic Law and Feminism. Critical Inquiry 32: 629–45.

Murthy, Dhiraj. 2013. Twitter: Social Communication in the Twitter Age. Cambridge: Polity press.

Newsom, Victoria, and Lara Lengel. 2012. Arab Women, Social Media, and the Arab Spring: Applying the Framework of Digital Reflexivity to Analyze Gender and Online Activism. Journal of International Women’s Studies 13: 31–45.

Niblock, Tim. 2004. Saudi Arabia: Power, Legitimacy and Survival. Oxford: Routledge.

Noman, Helmi, Robert Faris, and John Kelly. 2015. Openness and Restraint: Structure, Discourse, and Contention

in Saudi Twitter. Berkman Klein Center for Internet & Society’s Internet Monitor, December. Available online: https://cyber.law.harvard.edu/publications/2015/saudi_twitter (accessed on 3 August 2017).

Partington, Alan. 2008. The Armchair and the Machine: Corpus-Assisted Discourse Studies (CADS). In Corpora for University Language Teachers. Edited by Taylor Torsello, Katherine Ackerley and Erik Castello. Bern: Peter Lang, pp. 189–213.

Poynter, Ray. 2010. The Handbook of Online and Social Media Research. West Sussex: Wiley.

Radsch, Courtney, and Sarah Khamis. 2013. In Their Own Voice: Technologically Mediated Empowerment and Transformation Among Young ArabWomen. Feminist Media Studies 13: 881–90. [CrossRef]

Reisigl, Martin, and Ruth Wodak. 2001. Discourse and Discrimination: Rhetorics of Racism and Antisemitism. London: Routledge.

Reisigl, Martin, and Ruth Wodak. 2009. The Discourse-Historical Approach. In Methods of Critical Discourse Analysis. Edited by Ruth Wodak and Michael Meyer. Los Angeles: Sage, pp. 87–121.

Rentschler, Carrie. 2015. #Safetytipsforladies: Feminist Twitter Takedowns of Victim Blaming. Feminist Media Studies 15: 353–56.

Sahly, Abdulsamad. 2016. Examining Presence and Influence of Linguistic Characteristics in the Twitter Discourse Surrounding the Women’s Right to Drive Movement in Saudi Arabia. Master’s thesis, University of Central Florida, Orlando, FL, USA.

Salem, Fadi. 2017. Social Media and the Internet of Things: Towards Data-Driven Policy Making in the Arab World: Potential, Limits, and Concerns. Mohammed Bin Rashid School of Government 7. Available online: http://www.mbrsg.ae/getattachment/1383b88a-6eb9-476a-bae4-61903688099b/Arab-Social-Media- Report-2017 (accessed on 5 May 2018).

Salter, Michael. 2013. Justice and Revenge in Online Counter-Publics: Emerging Responses to Sexual Violence in the Age of Social Media. Crime, Media, Culture 9: 225–42. [CrossRef]

Samin, Nadav. 2008. Dynamics of Internet Use: Saudi Youth, Religious Minorities and Tribal Communities. Middle East Journal of Culture and Communication 1: 197–215. [CrossRef] Saudi Arabian Monetary Authority. 2017. Fifty Third Annual Report. Saudi Arabian Monetary Authority. Available online: http://www.sama.gov.sa/en-US/EconomicReports/AnnualReport/Fifty%20Third% 20Annual%20Report.pdf (accessed on 20 March 2018).

Shotwell, Alexis. 2016. Against Purity: Living Ethically in Compromised Times. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Stubbs, Michael, and Dorothea Halbe. 2013. Corpus Linguistics: Overview. In The Encyclopedia of Applied Linguistics. Edited by Carol Chapelle. Oxford: Blackwell, pp. 1377–79.

Talbot, Mary. 2010. Language and Gender, 2nd ed. Cambridge: Polity Press.

The Social Clinic. 2015. The state of social media in Saudi Arabia. March 15. Available online: http://www. thesocialclinic.com/the-state-of-social-media-in-saudi-arabia-vol-3/ (accessed on 20 March 2017).

Tobin, Sarah. 2014. “My Life is More Important Than Family Honor” Offline Protests, Counter-Cyberactivism, and Article 308. CyberOrient 8. Available online: http://www.cyberorient.net/article.do?articleId=8875 (accessed on 2 May 2018).

Tschirhart, Philip. 2014. The Saudi Blogosphere: Implications of New Media Technology and the Emergence of Saudi Islamic Feminism. CyberOrient 8. Available online: http://www.cyberorient.net/article.do?articleId= 8864 (accessed on 4 May 2018).

van Dijk, Teun A. 1993. Principles of Critical Discourse Analysis. Discourse & Society 4: 249–83.

Wodak, Ruth. 2002. Aspects of Critical Discourse Analysis. Zeitschrift für Angewandte Linguistik 36: 5–31.

Wodak, Ruth, Rudolf de Cillia, Martin Reisigl, and Karin Liebhart. 2009. The Discursive Construction of National Identity. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Yamani, Mai. 2000. Changed Identities: The Challenge of the New Generation in Saudi Arabia. London: Royal Institute for International Affairs.

Zappavigna, Michele. 2012. Discourse of Twitter and Social Media: How We Use Language to Create Affiliation on the Web. London: Continuum.

* (Ç.N.) Gerçekleştirme (realization); Soyut dil biriminin somut düzlemde sunulması. Örneğin; kitaplık kelimesindeki –lık  yapım eki  ile yeni bir dil birimi oluşturulması  

* Makale, aşağıdaki bağlantıdan alınarak çevrildi. 

Özgün metni okumak için: 

https://pdfs.semanticscholar.org/ba26/985c6f9aa07c80b51dbc475a08ddd2bfd792.pdf