Eleştirel Söylem Analizi: Sosyal Medyada Kuramlara Doğru-II - Connie S. Albert, A.F. Salam

Sosyal Medyada Avcı Şiddeti : Kuram Geliştirmede Eleştirel Söylem Analizi Yaklaşımının Gösterimi

Sosyal Medyada çocuklara yönelik avcı tacizi (predatory coercion) olgusuna Faircloughs’ın diyalektik-ilişkisel yaklaşımını kullanıyoruz. Çalışmanın derlemi (corpus); “tahmini 112.455 kelimeden oluşan 23.237 sohbet satırını içeren (chat of lines)”  Perverted Justice* web sitesinde yayımlanan dökümlerin (transcript) bir alt kümesidir. Kuramdan gelen yapılar; şiddet (coercion), alternatif sosyal gerçeklikler, direnç (reactance), öğrenilmiş çaresizlik ve sosyal kontrol kavramlarını içerir. Bu örnekte şiddet, sosyal durum söylemini (social situation discourse) kontrol etmek için bir avcının (predator); güç, faaliyet kontrolü ve amaç değişimi kullanımıdır (Anderson, 2011). Alternatif sosyal gerçeklikler; avcıların (predatory) çocuğun (kız/erkek) istediğine inandığı fakat esasen kendi arzularıyla uyumlu bir gerçeklik resmini yarattıkları metinsel çerçevelerdir (Entman, 1993).  Direnç (reactance); bir çocuğun otorite figürlerin sınırlamaya çalıştığı davranışlara/etkinliklere katılımıdır (Thacker, 1992). Öğrenilmiş çaresizlik; bir çocuğun eylemleri ne olursa olsun değişmeyecek gerçekliğe boyun eğmesidir (Thacker, 1992). Sosyal kontrol; bir çocuğun mutluluk, güzellik ve/veya memnuniyet getireceğin düşündüğü davranışlara/etkinliklere katılımıdır (Selymes, 2011). Bu yapılar kullanılarak, önerilen kuramsal model geliştirildi ve daha sonra bu model diyalektik-ilişkisel yapı kullanılarak değerlendirildi.

Diyalektik-ilişkisel yaklaşım üç adımdan oluşur. Bunlardan ilki söylemdir. Bu kelime dağarcığı, dilbilgisi, anlam bütünlüğü (cohesion) ve metin yapısındaki seçimler ve kalıplar için avcı (predator) ve çocuklar arasındaki metinlerin değerlendirmesidir. Bu adımdan yola çıkarak, önerilen kuramsal modelin örnekleri sosyal medyada iletişimsel eylemler yoluyla şiddet (coercion) uygulamaları içindeki değişimler ortaya çıkarılır. Diyalektik-İlişkisel Analizin ikinci adımında, pratik olarak söylem, söz eylemleri (speech act), tutarlılık (coherence) metinlerarası (intertextuality) ve kurum süreci (institution process) açısından metin incelenmektedir (Cukier vd., 2009; Şeyhholislami, 2001). Bu aşamada, söylemin yazar ve okuyucu arasındaki ilişkilere etkileri, söylemin yapısal etkileri ve sosyal medyanın söylem üzerindeki nitelikleri açıklığa kavuşturuldu. Diyalektik-İlişkisel Analizin son adımında, sosyo-kültürel pratik, sosyal medyada kendi ideolojilerini yayan çevrimiçi cinsel avcılar nosyonu/kavramı ve aynı zamanda bu ideolojinin alımlanması (reception) ele alındı. Bu yaklaşım ve kuramsal yapılar birlikte; sosyal medyada, toplumdaki sıradan insanların hayatlarını geliştirmek için değişimin öngörüldüğü bir avcı tacizi kuramına dair (predatory coercion theory) kavrayış sağlamaktadır (Özellikle sosyal medya kullanan savunmasız çocuk kitlesi). Bu örnek vasıtasıyla çocuklara yönelik çevrimiçi cinsel avcılık (sexual predation) sosyal sorun olarak tanınır. Sosyal medya, söylemi etkileyen kurumsal nitelikli bir söylemsel sistem olarak kabul edilir. Tablo 2, Diyalektik-İlişkisel Analizle eleştirel araştırma yapmak için bir ilkeler karşılaştırmasını içerir (Myers ve Klein, 2011) ve sosyal medya örneğinde avcılık tacizini (predatory coercion) kapsar. Myers ve Klein’e göre, eleştirel araştırma yapmak için ortaya koydukları ilkeler somut açıklamalar değildir. Her ilke Eleştirel Söylem Analizinin Diyalektik-İlişkisel yaklaşımıyla karşılanmaktadır. Eleştirel araştırma ilkeleriyle bu uyum sosyal medya kuramları inşa etmeye yönelik bir yaklaşım olarak Eleştirel Söylem Analizin uygulanabilirliğine güç katmaktadır.

Eleştiri Unsuru	Diyalektik-İlişkisel Yaklaşım	Sosyal Medya Örneğinde Avcılık Tacizi (Predatory Coercion)
1. Eleştirel sosyal kuramcıların temel kavramlarını kullanma ilkesi	İlgili etki alanı kuramlarının yapılarının kullanılması	Tacizin yapıları, alternatif sosyal gerçeklikler, direnç, öğrenilmiş çaresizlik ve sosyal kontrolü kullanma
2. Bir değer konumu (value position) alma ilkesi	Söylemden köken alan, bir söylemsel objektifi kullanımı teşvik etme	Bir söylemsel sistem olarak sosyal medya objektifini kullanma
3. Hâkim sosyal pratikleri ve inançları ortaya koyma ve meydan okuma ilkesi	İdeoloji ve hegemonyayı değerlendirme, potansiyel olarak “bilinen” veya kabul edilen şeylere meydan okuma	Çevrimiçi cinsel suçluların ideolojik gücünün zayıf olduğu fikrine meydan okuma
4. Bireysel özgürleşme (emancipation) ilkesi	Söylem yoluyla insan ihtiyaçlarını, potansiyelini ve özdüşünümü (self-reflection) ortaya çıkarmak için mekanizma sunma	Cinsel avcıların sosyal medya yoluyla ideolojik arzularını nasıl gerçekleştirebildiklerini gösterme
5. Toplumda iyileştirmeler ilkesi	Çalışmanın bağlamından etkilenen toplumda ve kültürde iyileştirmeler yapılmasını önerme ve değerlendirme	Çevrimiçi olan çocukların korunması amacıyla çevrimiçi cinsel avcı iletişimsel eylemlerinin daha fazla araştırılmasının önerilmesi
6. Sosyal kuramlarda iyileştirmeler ilkesi	Etki alanı kuramları ve sosyal iyileştirmeler için öneriler yoluyla kuramsal gelişmelere olanak sağlama	Sosyal medya içinde avcılık tacizi çalışmaları için kuramsal model önerme

Tablo 2. Eleştirel Araştırma İlkeleri Objektifi Yoluyla Eleştirel Söylem Analizi Uygulanımı

(Myers & Klein, 2011)’den Uyarlanma

Daha önce de söz edildiği gibi, enformasyon sistemi araştırmalarında eleştirel realistt paradigma ile vak’a çalışmasının kullanılması için önerilen ilkeler bulunmaktadır. Tablo 3, Wynn ve Williams (2012) tarafından ortaya konan Eleştirel Realist yaklaşımın ilkelerinin Diyalektik-İlişkisel Eleştirel Söylem Analizi yaklaşımı ile karşılaştırmasını içermektedir. Eleştirel Gerçekçilik ve Diyalektik-İlişkisel Eleştirel Söylem Analizi arasında benzerlikler mevcuttur. Her iki paradigma da sosyal yapılar, fiziksel yapılar ve bağlamsal çevrelerden oluşan olayları incelemektedir. Aynı zamanda güç ve nosyonun sosyal ve fiziksel yapıların bağlamsal çevreyi böylece de olayı etkileyebildiği fikrini savunmaktadırlar. Paradigmaların paylaştığı güçlülük nedenselliği ortaya çıkaran bir metod olmasıdır. Eleştirel Gerçekçilik; nedenselliği “olayların belirli bir ortamdaki yapılar, eylemler ve bağlamsal koşullar tarafından üretildiği araçlar veya süreçler” ile ilgili ayrıntılarla tanımlar (Wynn ve Williams 2012, s. 789). Eleştirel Söylem Analizi, kapsamı özellikle “sosyal ve kültürel yapılar, ilişkiler ve süreçleri” (Sheyholislami, 2001 s. 1) içine alacak biçimde genişletmektedir.

Sosyal medya kuramcılara göre Eleştirel Söylem Analizi ile Eleştirel Gerçekçilik arasında önemli bir farklılık bulunmaktadır. Eleştirel Söylem Analizinin farklılaşan yönü söylem analizinin başlangıç adımıdır. Tam anlamıyla bu adımda; söylemdeki kuramsal yapıların tezahürünü tanımlamak amacıyla metnin yapı ve içeriğini incelerken dilbilimsel tekniklerin kullanır. Araştırmacılar daha sonra metinsel söylemin sosyal yapı ile nasıl ilişkili olduğunu ve aralarında karşılıklı etki olup olmadığını inceleyebilirler. Sosyal medya kuramı geliştirmek için; sosyal medya içinde metnin harekete geçirici olay olması nedeniyle önemlidir. Çocuklara yönelik çevrimiçi cinsel tacizle ilgili bahsedilen çalışmaya göre; avcılar tarafından çocuklarda mağduriyet yaratan baskı amacıyla metin bir mekanizma olarak kullanılmaktadır. Metnin nasıl yaratıldığını ve dönüştürüldüğünü anlamak; çocuklar ve avcılar (predator) arasındaki güç dengesizliğini ve söylemlerin avcılar için nasıl bir güç sağladığını anlamada gerekli bir adımdır (Albert ve Salam, 2012).

Eleştirel Gerçekçilik İlkesi	Tanımlama	Diyalektik-İlişkisel Eleştirel Söylem Analizi
Olayların Açıklaması	Olayların tanımlanması ve soyutlanmasına dayanan fenomenolojik anlayış temeli	Olaylar ve Metin
Yapı ve Bağlamın Açıklaması	Sosyal ve fiziksel yapı, bağlamsal çevre, bunlar arasındaki ilişkiler	Söylem : Yapı ve Bağlamsal Çevre Pratik olarak Söylem: Yapı ve çevre arasındaki ilişkiler
Retrodüksiyon (Retroduction)	Güçler, yapının olaylara etkisi	Pratik olarak Söylem: Üretilen ve dönüştürülen metinlerin olayı nasıl etkilediği, olayda kurumların rolü
Ampirik Doğrulama (Empirical Corroboration)	Nedensel güç, en iyi açıklayıcı güç	Pratik olarak Söylem: Kuramsal ilişkilerin kanıta dayalı doğrulaması Sosyo-kültürel Pratik: Sosyal yapı, sosyal pratikler ve söylem pratikleri  arasındaki bağlantıların kanıta dayalı açığa vurulması
Nirengi& Çoklu metod (Triangulation & Multimethods)	Nedensel analizi desteklemek için kullanılan çoklu yaklaşımlar	Araştırmacı tarafından kullanılan metodoloji veya kuramın kısıtlanmaması

Tablo 3. Eleştirel Gerçekçilik İlkeleri ve Diyalektik-İlişkisel Eleştirel Söylem Analizi Yaklaşımının Karşılaştırılması (Wynn & Williams, 2012)

Erişebilir sayısal verinin çokluğundan dolayı sosyal medya kuramı inşasının doğasında; derinliğe karşı genişlik sorusu bulunmaktadır. Eleştirel Söylem Analizi kuramsal çerçevesinin uygulanması bu sorunun üzerine gitmek için bir seçenek olarak sunulmaktadır (Urguhart ve Vaast 2012). Çalışma, bu öneriyi desteklemektedir.

 Sonuç ve Gelecekteki Araştırmalar İçin Yansımaları

Eleştirel Söylem Analizi, enformasyon sistemindeki sosyal medya kurumlarının açığının üzerine gitmek için bir kuramsal çerçeve sunmaktadır. Çalışmamız Eleştirel Söylem Analizinin altı yaklaşımını sunmakta ve sosyal sorunların incelenmesinde kullanımının ana hatlarını çizmektedir. Sosyal medya sosyal sorunları somutlaştıran bir söylemsel sistem olarak tanımlanmaktadır. Daha sonra, Eleştirel Söylem Analizinin Diyalektik-İlişkisel Yaklaşımı enformasyon sistemindeki eleştirel araştırma ilkeleriyle karşılaştırıldı ve birbirleriyle uyum içerisinde olduğu görüldü. Çocuklara yönelik çevrimiçi avcılığı (predation) incelemek için sosyal medyaya uygulanan Diyalektik-İlişkisel Yaklaşımın bir örneği kanıt olarak sunuldu. Ayrıca, Eleştirel Söylem Analizi enformasyon sistemindeki Eleştirel Gerçekçi araştırma ilkeleriyle karşılaştırıldı. Karşılaştırmanın sonucunda her ikisi arasındaki benzerlik ortaya çıktı. Buna karşı Eleştirel Söylem Analizinin dilbilimsel teknikler temellerinde farklı gösterdiği kaydedildi. Böylece Eleştirel Söylem Analizi enformasyon sistemindeki eleştirel araştırma profiline uyarken ve sosyal olgunun incelenmesi için bir dilbilimsel analiz tekniğini bilim alanına getirir.

Söylemi sosyal pratik alanı olarak Eleştirel Söylem Analizinde uzman araştırmacılar “sosyal pratikleri harekete geçirmek, sosyal süreçler ile  problemleri yansıtmak ve biçimlendirmek amacıyla bir anahtar uzam olan bir araçtaki söyleme bakmak için her fırsatı” kullanmamaları merak vericidir (Mautner 20065, s. 810). Eleştirel Söylem Analizi kullanılarak çocuklara yönelik çevrimiçi cinsel avcılık çalışmasındaki gelecek adımlar; geliştirilen kuramsal çerçevenin test edilmesi; bütün ilgili yapıların kuramsal çerçevede temsil edilmesini sağlamak ve modelde değişikliklere yol açması durumunda testi takip etmek amacıyla Eleştirel Söylem Analiziyle gömülü/temellendirilmiş kuramın (grounded theory) verilere uygulanması olacaktır.

Eleştirel Söylem Analizi, söylem analizi yoluyla sosyal sorunların incelenmesi için kuramsal bir çerçeve sunmaktadır. Sosyal medya, metinsel söylemlerle sosyal sorunları sergileyen söylemsel bir sistemdir. Bu unsurlar birlikte enformasyon sistemi araştırmacılara çalışmaları için bol miktarda olgu sunar. Daha önce de tartışıldığı gibi, sosyal hareketler, siber zorbalık ve çevrimiçi cinsel şiddet sosyal medyada incelenebilecek üç olgudur. Bu sorunlar buzdağının sadece görünen kısmı yine de. Etki alanı kuramında (domain theory) ve metodolojide kısıtlamalar olmaması araştırmacıları Eleştirel Söylem Analizi yaklaşımlarına benzersiz bakış açıları getirmeye davet eder. Enformasyon sistemi araştırmacıları; sıradan insanların yaşamlarını iyileştirmek için uygun etki alanı kuramları ve metodolojilerle bu kuramsal çerçeve arasında köprü kurabilir. “Enformasyon ve iletişim teknolojilerinin sosyal etkileri -en azından gelişmiş ülkelerde- hem ekonomi hem de toplumun merkezinde” (O'Donnell ve Henriksen, 2002, s. 89) olması nedeniyle bu yaklaşımlar bunu incelemek için eleştirel bir bakış sunmaktadır.

Kaynakça

 1. Aguinaldo, J. P. (2012). Qualitative Analysis in Gay Men’s Health Research: Comparing Thematic, Critical Discourse, and Conversation Analysis. Journal of Homosexuality, 59(6), 765–87. doi:10.1080/00918369.2012.694753

2. Albert, C. S., & Salam, A. F. (2012). Predatory Coercion in Social Media and Protection of Children Online - A Critical Discourse Analysis Approach. International Conference on Information Systems (pp. 1–10).

3. Anderson, S. (2011). Coercion. Stanford Encyclopedia of Philosophy.

4. Berson, I. R. (2000). Grooming Cybervictims: The Psychosocial Effects of Online Exploitation for Youth. Scientific American, 2(1), 9–19.

5. Chiapello, E., & Fairclough, N. (2002). Understanding the new management ideology: a transdisciplinary contribution from critical discourse analysis and new sociology of capitalism. Discourse & Society, 13(2), 185–208.

doi:10.1177/0957926502013002406

6. Chiluwa, I. (2012). Social media networks and the discourse of resistance: A sociolinguistic CDA of Biafra online discourses. Discourse & Society, 23(3), 217–244. doi:10.1177/0957926511433478

7. Chouliaraki, L., & Fairclough, N. (2010). Critical Discourse Analysis in Organizational Studies: Towards an Integrationist Methodology. Journal of Management Studies, 47(6), 1213–1218. doi:10.1111/j.1467-6486.2009.00883.x

8. Chouliaraki, L., & Fairclough, N. L. (1999). The critical analysis of discourse. Discourse in Late Modernity (pp. 60–69).

9. Christensen, C. (2011). Discourses of Technology and Liberation: State Aid to Net Activists in an Era of “Twitter Revolutions”. The Communication Review, 14(3), 233–253. doi:10.1080/10714421.2011.597263

10. Conole *, G., & Dyke, M. (2004). What are the affordances of information and communication technologies? Alt-J, Research in Learning Technology, 12(2), 113–124. doi:10.1080/0968776042000216183

11. Cukier, W., Ngwenyama, O., Bauer, R., & Middleton, C. (2009). A critical analysis of media discourse on information technology: preliminary results of a proposed method for critical discourse analysis. Information Systems Journal, 19(2), 175–196. doi:10.1111/j.1365-2575.2008.00296.x

12. Dickey, I. J., & Lewis, W. F. (2010). The Evolution (Revolution) of Social Media and Social Networking as a Necessary Topic in the Marketing Curriculumı: A Case for Integrating Social Media into Marketing Classes. Society for Marketing Advances (pp. 140–143).

13. Entman, R. M. (1993). Framing: Toward Clarification of a Fractured Paradign. Journal of Communication, 43(4), 51–58.

14. Gradinger, P., Strohmeier, D., & Spiel, C. (2010). Definition and Measurement of Cyberbullying. Journal of Psychological Research on Cyberspace, 4(2), 1–14.

15. Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2011). Bullying, Cyberbullying, and Sexual Orientation.

16. Mach, B. A. (2013). Rutgers University to name new anti-cyberbullying center after Tyler Clementi. US News, pp. 1–2.

17. Mautner, G. (2005). Time to get wired: Using web-based corpora in critical discourse analysis. Discourse & Society, 16(6), 809–828. doi:10.1177/0957926505056661

18. McKenna, B. (2004). Critical discourse studies: where to from here? Critical Discourse Studies, 1(1), 9–39.

doi:10.1080/17405900410001674498

19. Myers, M. D., & Klein, H. K. (2011). A Set of Principles for Conducting Critical Research in Information Systems. MIS Quarterly, 35(1), 17–36.

20. Nelson, M. (2012). Social Media and the Egyptian Revolution. Peace Magazine, 19–23.

21. O’Donnell, D., & Henriksen, L. B. (2002). Philosophical foundations for a critical evaluation of the social impact of ICT. Journal of Information Technology, 17(2), 89–99. doi:10.1080/02683960210145968

22. Quayle, E., & Taylor, M. (2011). Social networking as a nexus for engagement and exploitation of young people. Information Security Technical Report, 16(2), 44–50. doi:10.1016/j.istr.2011.09.006

23. Rogers, R., & Elias, M. (2012). Storied selves: A critical discourse analysis of young children’s literate identifications. Journal of Early Childhood Literacy, 12(3), 259–292. doi:10.1177/1468798411417370

24. Rogers, Rebecca. (2004). Storied selves: A Critical Discourse Analysis of adult learners’ literate lives. Reading Research Quarterly, 39(3), 272–305. doi:10.1598/RRQ.39.3.2

25. Selymes, O. (2011). The Theory of Social Control and the Social Psychology of Dissatisfaction: Inhibition, regression and isolation in a cultural context . The Grounded Theory Review, 10(2), 91–112.

26. Sheyholislami, J. (2001). Yesterday’s “separatists” are today’s “resistance fighters”: A critical discourse analysis of the representations of the Iraqi Kurds in the New Your Times and the Globe Mail.

27. Snakenborg, J., Van Acker, R., & Gable, R. a. (2011). Cyberbullying: Prevention and Intervention to Protect Our Children and Youth. Preventing School Failure: Alternative Education for Children and Youth, 55(2), 88–95.

doi:10.1080/1045988X.2011.539454

28. Stahl, B. C., & Brooke, C. (2008). The Contribution of Critical IS Research. Communications of the ACM, 51(3), 51–56.

29. Thacker, R. a. (1992). A descriptive study of behavioral responses of sexual harassment targets: Implications for control theory. Employee Responsibilities and Rights Journal, 5(2), 155–171. doi:10.1007/BF01384734

30. Thorn, H. (2007). Social Movements, the Media and the Emergence of a Global Public Sphere: From Anti-Apartheid to Global Justice. Current Sociology, 55(6), 896–918. doi:10.1177/0011392107081992

31. Turner, G. (2008). “The road to the lesbian nation is not an easy one”: “us” and “them” in Diva magazine. Social Semiotics, 18(3), 377–388. doi:10.1080/10350330802217147

32. Urquhart, C., & Vaast, E. (2012). Building Social Media Theory From Case Studies: A New Frontier For IS Research. International Conference on Information Systems (pp. 1–20).

33. Wodak, R. (1995). Critical Linguistics and Critical Discourse Analysis. In J. Verschueren, J.-O. Ostman, & J. Blommaert (Eds.), Handbook of Pragmatics (pp. 204–210). Amsterdam/Philadelphia.

34. Wodak, R., & Meyer, M. (2008). Critical Discourse Analysis: History, Agenda, Theory, and Methodology. Methods for Critical Discourse Analysis (Second., pp. 1–33). London: Sage.

35. Wynn, D., & Williams, C. K. (2012). Principles for Conducting Critical Realist Case Study Research in Information Systems. MIS Quarterly, 36(3), 787–810.

* (Ç.N.) Perverted Justice; Çocuklara cinsel avcılıkta bulunan kişilere karşı bazı gönüllülerin çocuk kimliğine bürünerek avcılarla yaptıkları yazışmaları ve kimliklerini ifşa ettikleri bir web sitesi

* Yazı, aşağıdaki bağlantı adresinden alınarak çevrildi.

Özgün metni okumak için:

https://pdfs.semanticscholar.org/e249/c289b092cf2fae8e15d60521e0158415e65d.pdf

Konu hakkında ek okuma için:

Fatma Çakmak, Yasemin Bilişli (2019) “İdeoloji, Söylem ve İletişim Çalışmalarında Ruth Wodak” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019, Cilt 19, Sayı 2, Sayfa 99-124.

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/717359